KOBALT NEDİR
Kobalt, Co sembolüne ve atom numarası 27’ye sahip kimyasal bir elementtir. Kobaltit ve eritrit dahil olmak üzere çeşitli minerallerde doğal olarak bulunan sert, parlak, gümüş grisi bir metaldir. Adını Almanca “goblin” anlamına gelen “kobold” kelimesinden almıştır, çünkü madenciler bir zamanlar kobaltın kobalt cevherlerinin eritilmesinin zor olmasına neden olan yaramaz bir ruh olduğuna inanıyorlardı.
Kobaltın bir dizi önemli endüstriyel kullanımı vardır. En yaygın olanlardan biri, alniko ve permalloy gibi kobalt bazlı alaşımların imalatında ana bileşen olarak kullanıldığı mıknatıs üretimindedir. Bu alaşımlar, hoparlörler, mikrofonlar ve motorlar dahil olmak üzere çeşitli uygulamalarda kullanılır.
Kobaltın bir diğer önemli kullanımı, kesici aletler, matkap uçları ve keskin kenar gerektiren diğer aletlerin yapımında kullanılan yüksek hız çeliği imalatındadır. Çeliğe kobalt ilavesi, onu daha dayanıklı ve aşınmaya karşı dirençli hale getirerek keskinliğini daha uzun süre korumasına olanak tanır.
Kobalt ayrıca çeşitli elektronik cihazlarda kullanılan lityum-iyon piller gibi belirli pil türlerinin üretiminde de kullanılır. Bu pillerin yüksek enerji yoğunluğu, ağırlık ve alanın kritik faktörler olduğu uygulamalar için idealdir.
Birçok faydalı özelliğine rağmen kobalt, büyük miktarlarda solunması veya yutulması halinde insanlar için toksik olabilir. Kobalt kullanan endüstrilerdeki işçilerin genellikle maruz kalmamak için koruyucu ekipman giymeleri gerekir. Ayrıca, çevreye salınabilecek kobalt miktarını sınırlamak için katı düzenlemeler mevcuttur.
KOBALT ERİME SICAKLIĞI NEDİR?
Kobalt’un erime sıcaklığı 1495 °C, kaynama sıcaklığı ise 2927 °C’dir.
KOBALT NEREDE KULLANILIR
Kobalt, farklı renklerde görülebilen bir elementtir ve çeşitli kimyasal yapılara sahip alaşımları ile birçok ürünün hammaddesi veya katkısı olarak kullanılır. Özellikle batarya, mıknatıs ve elektromıknatıslar, elektrik rezistansları, kesici ve delici aletler, korozyona, aşınmaya ve yüksek ısıya dayanıklı malzemeler ve kaplama materyalleri gibi ürünlerde kobaltın yer alması yaygındır. Jet türbinleri, süper alaşımlar, yüksek kapasiteli pil ve bataryalar, renk pigmentleri, petrol ürünleri gibi sektörlerde de kobalt kullanılır.
Ferromanyetik özelliği nedeniyle mıknatıs üretiminde kobaltın kullanılması yaygındır. Ayrıca, yüksek sıcaklıklarda magnetik özellikler gerektiren malzemelerin üretiminde de kobalttan yararlanılır. Kobalt içeren stellit alaşımları tıp aletlerinin üretiminde, alniko alaşımı ise devamlı mıknatısların hammaddesi olarak kullanılır.
Kobalt, diş protezinin önemli bir bileşenidir ve kaplama malzemelerinde de kullanılır. Ayrıca, demir ve krom gibi alaşımlarla özel çeliklerin yapımında da önemli bir rol oynar. Bu çeliklerle torna ve kesme kalemleri üretilir. Toz kobalt, karbondioksit ve karbonmonoksitin hidrojelenerek hidrokarbonlara dönüştürülmesinde katalizör görevi görür.
Radyoaktif özelliği olan kobalt, kanser tedavisinde de kullanılır. Özellikle Gamma Knife cihazında kanser tedavisinde kullanılan “Kobalt 60” adlı madde, kobaltın bir radyoizotopudur. Ayrıca, gamma ışınlarının üretilmesinde de kullanılır. Kobalt 60, metallerin yapısını ve çatlaklarını belirlemek ve sterilizasyon işlemlerinde de kullanılır.
kobalt üretimi
Kobalt, nadir olarak bulunan cevherlerde yer alır ve dünya üretiminin yüzde 55’i nikel cevherlerinden karşılanır. Derin deniz kabukları ve nodüllerinde de önemli miktarda kobalt bulunur. Mevcut rezervlerin yüzde 100’ünün yaklaşık 100 yıl kobalt ihtiyacını karşılayabileceği tahmin edilmektedir. Dünya yıllık kobalt üretimi ise 100 bin ton civarındadır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Avustralya, Belçika, Brezilya, Çin, Kanada, Küba, Fransa, Finlandiya, Hindistan, Japonya, Madagaskar, Fas, Norveç, Rusya, Güney Afrika, Uganda ve Zambiya, kobalt üretiminin en fazla yapıldığı ülkelerdir.
Kobalt, endüstriyel üretimde yaygın olarak kullanılır ve özellikle batarya, mıknatıs ve elektromıknatıslar, elektrik rezistansları, kesici ve delici aletler, korozyona, aşınmaya ve yüksek ısıya dayanıklı malzemeler ve kaplama materyalleri gibi ürünlerde kullanılır. Ayrıca jet türbinleri, süper alaşımlar, yüksek kapasiteli pil ve bataryalar, renk pigmentleri, petrol ürünleri gibi sektörlerde de kullanılır. Ferromanyetik özelliği demir ve nikelden fazla olduğu için mıknatıs yapımında da kobalt kullanılır. Tıpta beyin tümörlerini tedavi etmek için kullanılan Gamma Knife cihazında gamma ışınları üretilmesi için kullanılan ‘Kobalt 60’ isimli madde, radyoizotop kobalt türüdür. Toz kobalt da hidrokarbonlara dönüştürülmesinde katalizör olarak kullanılır.
Son yıllarda, özellikle cep telefonları ve elektrikli otomobil sektörlerindeki gelişmelerle birlikte, değeri yüzde 70’lere varan oranlarda artan kobaltın ton fiyatı 50-60 bin dolar civarındadır. Günümüzde dünya kobalt üretiminin yarısı batarya üretiminde kullanılmaktadır ve bu oranın önümüzdeki 5 yıl içinde yüzde 60’lara kadar çıkacağı tahmin edilmektedir. Türkiye’de 13 kobalt işletmesi bulunmaktadır ve ülke çapında kobalt üretimi yapılmaktadır.
Sonuç olarak, kobalt bir dizi önemli endüstriyel kullanıma sahip değerli bir kimyasal elementtir. Manyetik özellikleri ve çeliğin ve diğer metallerin mukavemetini ve diğer özelliklerini iyileştirme kabiliyeti ile bilinir, bu da onu mıknatıslar ve yüksek hız çeliği gibi uygulamalar için ideal bir malzeme yapar. Potansiyel tehlikelerine rağmen kobalt, çeşitli endüstrilerde önemli bir unsur olmaya devam ediyor.